Chi tiết bài viết

Hạt phỉ, hay còn gọi là hazelnut, là loại hạt quen thuộc trong nhiều món ăn lành mạnh, từ sô-cô-la, bơ hạt, đến các món ăn chay, ăn kiêng. Tuy nhiên, dù giàu dinh dưỡng và có hương vị hấp dẫn, hạt phỉ không phù hợp với tất cả mọi người. Một số người có thể gặp tình trạng dị ứng hạt phỉ – một phản ứng quá mức của hệ miễn dịch có thể gây ra những triệu chứng khó chịu và đôi khi đe dọa đến tính mạng. Hiểu rõ về nguy cơ dị ứng hạt phỉ là điều cần thiết để đảm bảo an toàn cho sức khỏe, đặc biệt nếu bạn hay người thân có cơ địa nhạy cảm với các loại hạt.

Dị ứng hạt phỉ là gì và tại sao lại xảy ra?

Dị ứng hạt phỉ là hiện tượng cơ thể phản ứng mạnh mẽ với các protein tự nhiên có trong hạt phỉ. Khi người bị dị ứng ăn hoặc hít phải bụi từ hạt phỉ, hệ miễn dịch sẽ “nhầm lẫn” protein này là chất gây hại và phát động phản ứng bảo vệ. Kết quả là cơ thể sản sinh ra histamin và các chất trung gian gây viêm, từ đó tạo ra các biểu hiện dị ứng. Những phản ứng này có thể nhẹ như ngứa miệng, phát ban, nhưng cũng có thể nặng như khó thở, tụt huyết áp, hoặc thậm chí là sốc phản vệ – một tình trạng cấp cứu nguy hiểm.

Nguyên nhân chính khiến hạt phỉ có khả năng gây dị ứng nằm ở thành phần protein phức tạp của nó. Các nghiên cứu chỉ ra rằng một số protein trong hạt phỉ, như Cor a 1, có cấu trúc tương tự với protein trong phấn hoa bạch dương. Điều này lý giải vì sao những người dị ứng phấn hoa, đặc biệt là ở vùng ôn đới, có nguy cơ cao bị dị ứng chéo với hạt phỉ. Bên cạnh đó, các protein bền vững khác trong hạt phỉ, chẳng hạn Cor a 9 và Cor a 14, có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch rất mạnh, kể cả khi chỉ tiêu thụ một lượng rất nhỏ.

Triệu chứng dị ứng hạt phỉ – Nhận biết càng sớm càng tốt

Triệu chứng của dị ứng hạt phỉ thường xuất hiện khá nhanh, có thể chỉ sau vài phút hoặc tối đa là vài giờ sau khi tiếp xúc. Trong nhiều trường hợp, người bệnh cảm thấy ngứa rát ở miệng, họng, môi – đó là dấu hiệu dị ứng miệng, một dạng nhẹ nhưng phổ biến. Tiếp theo, các biểu hiện ngoài da như nổi mề đay, phát ban hoặc sưng phù cũng có thể xảy ra, làm người bệnh thấy khó chịu hoặc ngứa ngáy kéo dài.

Tuy nhiên, không ít trường hợp dị ứng diễn tiến nghiêm trọng hơn. Người bệnh có thể cảm thấy đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa, thậm chí khó thở, thở khò khè, kèm theo cảm giác sưng cổ họng hoặc tức ngực. Đây là những dấu hiệu cảnh báo tình trạng phản vệ – mức độ cao nhất của dị ứng, đòi hỏi phải cấp cứu ngay lập tức.

Nếu không được xử lý kịp thời bằng epinephrine (adrenaline), người bệnh có thể rơi vào trạng thái hạ huyết áp, bất tỉnh, thậm chí ngừng tim. Điều đáng lo ngại là phản vệ có thể xảy ra ngay cả khi người đó mới chỉ ăn một lượng rất nhỏ hạt phỉ.

Những ai có nguy cơ cao bị dị ứng hạt phỉ?

Không phải ai cũng có nguy cơ bị dị ứng hạt phỉ, nhưng một số nhóm người cần đặc biệt thận trọng. Những người có tiền sử dị ứng với các loại hạt cây khác như hạnh nhân, óc chó, mắc ca hoặc đậu phộng thường dễ gặp phản ứng chéo với hạt phỉ. Người mắc bệnh lý dị ứng như hen suyễn, viêm mũi dị ứng hoặc chàm da cũng có tỷ lệ mắc dị ứng hạt phỉ cao hơn mức trung bình. Đặc biệt, trẻ nhỏ – nhất là dưới 3 tuổi – có hệ miễn dịch và tiêu hóa chưa hoàn thiện, cũng nằm trong nhóm dễ bị dị ứng thực phẩm nói chung và hạt phỉ nói riêng.

Ngoài ra, một nhóm đáng lưu ý khác là những người dị ứng phấn hoa. Do mối liên hệ giữa protein trong phấn hoa và hạt phỉ, người bị dị ứng phấn hoa, nhất là phấn hoa bạch dương, thường dễ bị kích ứng khi tiêu thụ hạt phỉ. Đây được gọi là hiện tượng "dị ứng chéo", có thể gây ra triệu chứng ngay cả khi người bệnh chưa từng bị dị ứng hạt trước đó.

Xử lý dị ứng hạt phỉ – Cần làm gì khi gặp phải?

Nếu bạn hoặc người thân có biểu hiện dị ứng nhẹ sau khi ăn hạt phỉ – chẳng hạn như ngứa miệng, phát ban nhẹ hoặc buồn nôn – hãy ngừng ngay việc sử dụng thực phẩm chứa hạt phỉ, súc miệng sạch sẽ và uống nhiều nước. Trong một số trường hợp, thuốc kháng histamin không kê đơn có thể giúp làm giảm triệu chứng, nhưng nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Tuy nhiên, nếu các dấu hiệu trở nên nghiêm trọng – chẳng hạn như sưng cổ họng, khó thở, đau bụng dữ dội, tụt huyết áp hoặc ngất xỉu – cần gọi cấp cứu ngay lập tức. Người đã từng được chẩn đoán dị ứng hạt phỉ nghiêm trọng nên luôn mang theo bút tiêm epinephrine (EpiPen) để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp. Đây là phương pháp cứu sống quan trọng, giúp mở đường thở và ổn định huyết áp tạm thời trước khi được đưa đến cơ sở y tế.

Điều quan trọng nhất trong xử lý dị ứng là không chủ quan. Dù chỉ là phản ứng nhẹ, bạn vẫn nên đến cơ sở y tế để được theo dõi, xét nghiệm và đánh giá nguy cơ về sau. Dị ứng không ổn định và có thể trở nặng trong những lần tiếp xúc tiếp theo.

Làm thế nào để phòng tránh dị ứng hạt phỉ?

Cách phòng tránh tốt nhất là tránh tiếp xúc hoàn toàn với hạt phỉ nếu bạn có tiền sử dị ứng hoặc có nguy cơ cao. Khi đi mua thực phẩm, hãy đọc kỹ nhãn sản phẩm – nhiều loại bánh, sô-cô-la, kem và đồ ăn chay có thể chứa hạt phỉ hoặc dấu vết của chúng trong quá trình chế biến. Thậm chí, một số sản phẩm không ghi rõ thành phần nhưng vẫn có thể bị “nhiễm chéo” với hạt phỉ nếu được sản xuất trên cùng dây chuyền với các loại hạt khác.

Nếu bạn thường xuyên ăn ngoài, hãy hỏi kỹ về thành phần món ăn. Với người dị ứng nặng, việc mang theo thẻ y tế cá nhân hoặc vòng tay cảnh báo dị ứng có thể giúp những người xung quanh hỗ trợ kịp thời khi gặp sự cố.

Với trẻ nhỏ hoặc người chưa từng ăn hạt phỉ trước đó, nên thử với lượng rất nhỏ lần đầu tiên và quan sát kỹ phản ứng trong vòng 24 giờ. Nếu có nghi ngờ, bạn nên đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa để test dị ứng bằng phương pháp thử da hoặc xét nghiệm máu đo IgE đặc hiệu.

Dị ứng hạt phỉ là một tình trạng không thể xem nhẹ. Mặc dù không phổ biến bằng dị ứng đậu phộng, nhưng phản ứng dị ứng từ hạt phỉ vẫn có thể nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Việc nhận biết triệu chứng, hiểu rõ cơ chế gây dị ứng, xác định nhóm nguy cơ và nắm vững cách xử lý sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ bản thân và người thân trong mọi tình huống. Nếu bạn chưa từng thử hạt phỉ trước đây, hãy bắt đầu một cách thận trọng và đừng ngần ngại hỏi ý kiến bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường.